Brecht Jonkers
De verbreiding van de term “fascisme” is een zeer serieuze retorische zet van zowel gevestigde als “anti-gevestigde” krachten in de VS die er direct toe bijdraagt dat de NAVO steeds dichter bij de grenzen van Rusland kan komen.
In een artikel uit 2015 publiceerde de Atlantic Council, een invloedrijke denktank die zich toelegt op het promoten van het beleid van het Atlanticisme en op, in hun eigen woorden, “het galvaniseren van Amerikaans leiderschap en betrokkenheid in de wereld”, een artikel op hun website met de nogal banale titel ‘Is Poetins Rusland fascistisch?’. Gepubliceerd in een tijd vlak na de door de VS gesteunde staatsgreep in Oekraïne van vorig jaar en de daaropvolgende revolutionaire reactie in Donetsk en Luhansk, draaide de propagandamachine van de Atlantici overuren.
In een beweging die een nieuwe trend zou blijken te zetten in het westerse geopolitieke beleid, vermeldde de Atlantic Council dat de term ‘fascisme’ steeds populairder werd onder Rusland-watchers om de Russische Federatie onder het presidentschap van Vladimir Poetin aan te duiden. Alsof de denktank de kritiek die zeker zou volgen wilde ontkrachten, beweerde hij onmiddellijk dat de term zeker niet “terloops of als een vorm van afkeuring” werd gebruikt, maar als een zeer waarheidsgetrouwe uitdrukking van diepe bezorgdheid.
Veel lezers zijn waarschijnlijk bekend met het concept van de Wet van Godwin: het internet adagium dat stelt dat hoe langer een online discussie voortduurt, ongeacht het onderwerp, hoe groter de kans wordt dat iemand een analogie met nazisme of fascisme erbij haalt. In een meer wetenschappelijke term staat het concept bekend als reductio ad Hitlerum, de poging om de mening van een tegenstander te ontkrachten door te beweren dat een soortgelijk standpunt ooit werd ingenomen door Adolf Hitler zelf of de NSDAP in het algemeen. Hoewel het in eerste instantie werd bedacht als een manier om belachelijke en vergezochte associaties van commentatoren op het internet te ontkrachten, is het concept ook gebruikt als preventief argument door feitelijke neofascistische organisaties om hun critici in diskrediet te brengen en zo het echte fascistische beleid en de opvattingen die deze groepen daadwerkelijk huldigen te verdoezelen.
Je zou denken dat de relatief algemene kennis van dit adagium analisten en deskundigen wel twee keer zou doen nadenken voordat ze naar de beschuldigingen van fascisme grijpen. Het tegendeel lijkt echter waar te zijn. Alleen al in hetzelfde jaar waarin het rapport van de Atlantic Council verscheen, schreef Mikhail Iampolski, professor aan de New York University, voor Newsweek de bombastische titel ‘Poetins Rusland is in de greep van het fascisme’. Commentator Jevgeni Ikhlov, in een artikel gepubliceerd op de website van de beruchte pro-westerse activist Garry Kasparov en verder uitgewerkt door The Interpreter, beschuldigde Poetin van “het herstellen van het linkse fascisme van de late Sovjetperiode”. In een bizarre woordspeling stelt Ikhlov dat wat hij het Poetinisme noemt “links is omdat het anti-markt en quasi-collectivistisch is, maar het is fascisme omdat het een vorm van een militant en uiterst primitief filistinisme is en de meest conservatieve tendensen in kunst en wetenschap cultiveert”.
Andrei Zubov, voormalig medewerker van het Staatsinstituut voor Internationale Betrekkingen in Moskou, voerde een soortgelijk staaltje retorisch vertoon op. Hij beweerde dat het hedendaagse Rusland wordt gekenmerkt door “een corporatieve staat van het fascistische type, verpakt in de Sovjetideologie, de ideologie van het stalinisme”. Blijkbaar is het kunnen vormen van een coherente zin zonder absolute tegenstrijdigheden geen vereiste om een polemist in dienst van het Atlantisme te worden.
“Maar hebben de analisten gelijk?”, vraagt de Atlantic Council zich onschuldig af, om vervolgens meteen in een hogere versnelling te schakelen en uit te leggen hoe Rusland inderdaad het grote fascistische monster in het oosten is. Want, zo gaat de tekst verder, Moskou staat voor een “hypernationalistisch ethos, een cultus van geweld, massamobilisatie van de jeugd, een hoge mate van onderdrukking, krachtige propagandamachines en imperialistische projecten”. Het is je vergeven als je in eerste instantie denkt dat deze checklist naar de Verenigde Staten verwijst.
De ironie van een organisatie die gewijd is aan het mobiliseren van Amerikaans leiderschap in de wereld, die niet alleen deze concepten gebruikt als definitie van fascisme, maar ook het lef heeft om een ander land te beschuldigen van het passen van de lijst, is absoluut voelbaar. In 2017 maakte de toepasselijk genaamde website ‘The American Interest’ een soortgelijke bewering in een artikel met de titel ‘Putin’s Russia: A Moderate Fascist State’ (let op de bezittelijke vorm die dient om de lezer ervan te overtuigen dat het grootste land ter wereld op de een of andere manier het persoonlijke bezit is van een grote slechte leider, in dit geval Vladimir Poetin).
“Volgens de standaard wetenschappelijke definitie is Rusland vandaag de dag geen onliberale democratie: het is een fascistische staat in een vroeg stadium,” is de explosieve kop waarmee het artikel begint. De auteur, genaamd Vladislav Inozemtsev, probeert meteen alle kritiek van zich af te slaan door zich te verschuilen achter deze zogenaamde “wetenschappelijke definitie van fascisme”. Dit artikel moet wel zo onbevooroordeeld zijn als maar kan, want de schrijver deelt de mening van deze geleerden die fascisme beschrijven als “een bepaald type regime met betrekking tot drie belangrijke relaties: de structuur van de politieke economie; de geïdealiseerde relatie tussen de samenleving, de staat en het morele gezag; en de houding van de staat ten opzichte van andere staten.”
Een groot deel van het artikel is gewijd aan het betreuren van de toenemende rol van de Russische overheid in de economie, de vijandigheid tegenover de Westerse mogendheden en het altijd aanwezige gevoel van slachtofferschap en verval. Op typische wijze wordt er natuurlijk geen melding gemaakt van de zeer materiële feiten dat Rusland in de jaren negentig inderdaad een afschuwelijk traumatiserende periode van slachtofferschap en verval heeft doorgemaakt. Natuurlijk moet de verwijzing naar de toegenomen kracht van het Russische leger en de veiligheidstroepen in de afgelopen jaren ter sprake worden gebracht, wederom ironisch genoeg vanuit het perspectief van de Verenigde Staten, de meest gemilitariseerde samenleving op aarde.
Er is één belangrijke kwestie die degenen die Moskou van fascisme beschuldigen natuurlijk dwarszit: het bijna totale gebrek aan institutioneel racisme in Rusland. Rusland is niet eens een natiestaat volgens de traditionele westerse definities (maar eerder wat bekend staat als een beschavingsstaat) en heeft nooit beweerd een staat te zijn voor uitsluitend het “Russische ras”. Integendeel, de uitgebreide invloed van denkers als Lev Gumilev, de grondlegger van het concept etnogenese en fervent verdediger van het Tataarse aspect van de Russische identiteit, en de Euraziatische denkscholen, staat lijnrecht tegenover de raciale concepten die zo overheersend waren onder de meeste 20e-eeuwse fascisten.
Zelfs Inozemtsev moet dit toegeven, maar probeert het te verdraaien ten gunste van zijn verhaal. “Rusland is daarom een uniek geval van een fascistisch regime dat in essentie vrij is van de racialistische elementen van het nazisme, en dit feit verbijstert velen die proberen na te denken over de politieke aard ervan. Daarom is, ondanks de enorme aandacht voor het idee van de “Russische wereld”, hierboven opgemerkt, dit niet racialistisch maar cultureel. Het gaat om taal, niet om bloed. (…) Het is dus niet raszuiverheid, maar het omgekeerde, dat bepaalt wat Russen genetisch gezien zouden zijn. Voor Poetin en veel Russen is het concept “Russisch zijn” open en inclusief.” Blijkbaar zijn we aangekomen bij de vestiging van een “open en inclusieve” vorm van Russisch fascisme. En als dat nog niet klinkt als een compleet herschrijven van de term alleen maar om een buzzword te hebben om naar Rusland te gooien, maakt de auteur slechts een paar zinnen later overduidelijk dat dit precies is wat hij beoogt te bereiken.
“Dus als Westerse geleerden deze combinatie a priori definiëren als onverenigbaar met hun definitie van fascisme, dan kan Rusland niet fascistisch zijn. Het probleem ligt hier bij hun definitie.” En daar is het, een verrassend duidelijke bekentenis van waar het hier om gaat. Als Rusland niet voldoet aan de eisen om als fascistisch gedefinieerd te worden, dan moeten we gewoon herdefiniëren wat het betekent om fascistisch te zijn. Alles is toegestaan, zolang het de Westerse pers maar een eng woord geeft voor de volgende bangmakerij tegen het Kremlin. De bizarre en vaak tegenstrijdige formuleringen in de meeste van deze analyses zijn een duidelijk voorbeeld van een constante factor die steeds weer opduikt in de Westerse propaganda: het basisgegeven dat ze geen idee hebben hoe ze fascisme moeten definiëren.
De term fascisme is een soort modewoord geworden in het westerse geopolitieke discours, een enge term die naar believen kan worden rondgeslingerd wanneer er over politiek wordt gesproken. Vooral iedereen die het niet eens is met de liberale agenda wordt vaak bestempeld als fascist. De term heeft geen echte inhoud meer. Het beschrijft niet langer een politieke ideologie die bepaald wordt door economisch corporatisme, extreem nationalisme, militarisme en anticommunisme. Tegenwoordig kan iemand voor deze benaming in aanmerking komen als hij sociaal conservatieve standpunten inneemt, vooral als hij liberale heiligheden zoals seksueel libertinisme, het neoliberale vrije marktsysteem of de volledige afwezigheid van religie in de publieke sfeer in twijfel trekt.
Met andere woorden: de liberale neiging om de betekenis van woorden simpelweg te verdraaien, te herdefiniëren of simpelweg leeg te maken strekt zich uit tot de terminologie van ideologieën zoals fascisme. Een leeg woord, dat gebruikt kan worden als propagandistische munitie wanneer het de machthebbers uitkomt. In een sfeer als deze is een land als Rusland, met zijn patriottische trots, een vaak devote religieuze bevolking en een sterke staat, het ideale doelwit om van fascisme te worden beschuldigd.
Een lastercampagne heeft zich verspreid over politieke lijnen in veel westerse landen, met landen als Rusland en China in het vizier. In plaats van feitelijke informatie te gebruiken om hun oorlog tegen Rusland te verklaren, wat onmogelijk zou zijn omdat er geen rationele rechtvaardiging is voor zo’n oorlog, richten de mainstream media zich op een tweeledige strategie: aan de ene kant Rusland ervan beschuldigen de heropleving van het fascisme te zijn, en aan de andere kant beschuldigingen van “Russische samenzwering”, spionage en wijdverspreide Russische invloed achter de schermen op andere landen.
De twee tactieken gaan hand in hand. Van de verspreiding van extreemrechtse bewegingen en de opkomst van populistische leiders in heel Europa en Noord-Amerika, van Fidesz in Hongarije over Marine Le Pen in Frankrijk tot Donald Trump zelf, krijgen maar al te vaak de Russen de schuld. Uitgaande van het idee dat “dit niet is wie we zijn”, schuiven de gladde liberale pundits de schuld maar al te graag af op het Kremlin. Want het is natuurlijk ondenkbaar dat er wijdverspreide volkswoede bestaat in een land als Frankrijk, dat racisme een wijdverspreid fenomeen is in het beschaafde Westen, of dat het altijd aanwezige gevoel van een onvermijdelijke dreigende ineenstorting van de liberale wereldorde leeft in de hoofden en harten van een groeiend aantal mensen. Zeker is dat Poetin en zijn aanhangers achter alles zitten wat er misgaat in het Westen.
Deze manier van denken dient ook een ander doel, namelijk het verdoezelen van het feit dat het fascisme als ideologie een exponent was van de typisch westerse, kapitalistische en ja, liberale ideologie. Hoe anti-individualistisch het fascisme ook beweert te zijn, de fundamentele principes waaraan het ontleende waren onmiskenbaar geworteld in de tradities van het Angelsaksische liberalisme. De rassentheorieën die Hitler en zijn aanhangers propageerden waren verre van nieuw, maar waren openlijk geïnspireerd door het Britse kolonialisme en het Amerikaanse institutionele racisme.
De ideeën van de Nazi’s over een piramide van superieure en mindere rassen waren bijna een kopie van de Angelsaksische suprematie die aan de basis lag van de Verenigde Staten van Amerika. Laten we niet vergeten dat, naast de vrijmetselaars- en heidense symboliek die vanaf het begin deel uitmaakte van de Amerikaanse heraldiek, het oorspronkelijke ontwerp van het Grootzegel van de Verenigde Staten een overduidelijke verwijzing bevatte naar “de Landen waaruit deze Staten zijn bevolkt”. Deze landen en volkeren die werden beschouwd als de enige echte burgers van de nieuwe “vrije republiek”, werden vertegenwoordigd door hun heraldiek op het voorgestelde wapenschild: Engeland, Schotland, Ierland, Frankrijk, Nederland en Duitsland. Met andere woorden, elke plaats was een gebied geregeerd door Angelsaksische heersers en cultureel geassimileerd in de Germaanse culturele wereld (met Ierland en Schotland op dit moment in de geschiedenis de facto stevig gecontroleerd door Angelsaksische heersers in Londen).
Dit feit is echter zeer onaangenaam voor de liberale elites van het hedendaagse Europa en Noord-Amerika, omdat het een directe bedreiging vormt voor de verheven liberale hagiografie die een constante vooruitgang van de samenleving beschrijft vanaf de Verlichting, alleen gekenmerkt door wetenschappelijke vooruitgang, rationalisme, vrijheid en democratie. Alles wat deze interpretatie van de geschiedenis tegenspreekt, zoals de ontwikkeling van het imperialisme en de moord op ontelbare miljoenen mensen in het Zuiden door toedoen van koloniale machten, wordt afgedaan als een aberratie of gewoonweg genegeerd. In het huidige tijdperk, waarin onliberale staten in het Zuiden in opstand komen en hun rechtmatige plaats op het wereldtoneel opeisen, zie je een perfecte reden voor Westerse propaganda om de oude vergeelde journalistiek en paniekzaaierij af te stoffen.
Het is echter moeilijk om het publiek uit te leggen waarom ze Rusland, Iran of China zouden moeten haten. Vooral wanneer het Westen de historische achtergrond achter de gevoelens van vijandigheid jegens de imperiale kern zou moeten uitleggen. De Opiumoorlog, de Iraanse staatsgreep van 1953 of de imperialistische invasies in Rusland in 1918 zijn moeilijk uit te leggen aan zelfs de meest oppermachtige Westerling. Vul hun hoofden echter met het idee dat fascistische hordes van oosterse indringers zich aan de poorten verzamelen en het wordt een stuk makkelijker om de publieke opinie achter een oorlog te krijgen. Ironisch genoeg is dit precies het soort mentale strategie dat door nazi’s en fascisten werd gebruikt om op te roepen tot oorlog tegen de Sovjet-Unie. Niet alleen roepen de liberaal-kapitalistische elites op tot oorlog en onderwerping van het oplevende Oosten en Mondiale Zuiden, maar in een bijzonder cynische wending van retoriek doen ze dat onder het mom van “vechten tegen fascisme”.
Er is nog een reden waarom “geef de Russen de schuld” tegenwoordig zo’n populaire truc is. De oplevende rechts-populistische beweging, of ze nu betrokken zijn bij de protesten van vrachtwagenchauffeurs in Canada of de aanhangers van Marine Le Pen in Frankrijk, bestaat over het algemeen uit twee groepen mensen. Aan de ene kant zijn er de voorstanders van legitieme volkswoede die meegesleurd worden in een beweging die verandering eist. Mensen die vaak weinig politieke achtergrond hebben, maar gemotiveerd worden door zeer reële zorgen die hun dagelijks leven beïnvloeden: armoede, repressies, stijgende kosten van levensonderhoud, welig tierende criminaliteit, vervallen openbare diensten, enzovoort. Aan de andere kant zijn er mensen, vaak de leiders, die fundamenteel dezelfde economische en geopolitieke belangen dienen als de liberale en conservatieve elites waartegen ze zogenaamd protesteren. Dit zijn vaak charismatische leidersfiguren die begrijpen dat ze, in plaats van openlijk neer te kijken op de massa, kunnen proberen de woede van het volk te gebruiken en weg te leiden van de werkelijke oorzaken van hun lijden, naar groepen in de samenleving waar ze de schuld op afschuiven.
Het is om deze reden dat de opkomst van gerechtvaardigde volkswoede over de uitbuiting door de liberaal-neocon cabal die het Westen regeert, helaas, ook vaak wordt gecombineerd met schaamteloze islamofobie en blank supremacisme. Een groot deel van het Westen heeft zich ontwikkeld tot een politieke impasse tussen twee, beide over het algemeen destructieve, krachten. Aan de ene kant is er de traditionele elite, die neoliberale economie, vrijhandel, ongebreideld kapitalisme, liberale ethische waarden en, sinds kort, een coöptatie van de zogenaamde “woke” beweging promoot. Aan de andere kant is er de rechts-populistische trend, vaak zelfs alt-right, gekenmerkt door moreel conservatisme, racistische neigingen, sterke overheidsinterventie en strenger justitieel beleid.
De opkomst van de zogenaamde alt-right beweging in Europa en Noord-Amerika is een onmiskenbaar feit geworden in de hedendaagse politiek. De traditionele liberale en neoconservatieve elite van de Westerse wereld heeft laten zien dat ze niet in staat is om dit tij te keren, ervan uitgaande dat ze het überhaupt probeert tegen te houden. Maar natuurlijk zijn de meer rabiaat racistische, islamofobe en etnocentristische stemmen die het mainstream debat zijn binnengedrongen moeilijk te rijmen met de officiële propaganda van de Westerse staat als een vreedzame en tolerante samenleving. Vandaar de noodzaak om de schuld af te schuiven van interne oorzaken, zoals de snel toenemende armoede, ongelijkheid in rijkdom en dakloosheid en de schijnbaar onstuitbare afbraak van het morele weefsel van de samenleving, naar verzonnen externe bedreigingen zoals Rusland.
Rusland afschilderen als de boeman achter de opkomst van het fascisme voldoet perfect aan de doelen van de leiders van het Westen. In plaats van zich te richten op de zeer reële en diepgewortelde economische, sociale, morele en ethische problemen van het Westen, waaronder de fundamentele tegenstrijdigheden die het liberale hart al eeuwen teisteren, hebben de machthebbers in Washington, Londen, Parijs en Brussel gekozen voor de eeuwenoude propagandastrategie om de schuld te geven aan “de Ander”. Het is nu aan de mensen van het Westen om deze leugencampagne te doorzien.
Bron: https://www.geopolitika.ru/en/article/commodification-anti-fascism
12/01/2024
