Deze tekst is het werk van een gastschrijver en geeft niet noodzakelijk de standpunten van de Zannekinbond weer. Het gaat om een bijdrage die een historische en ideologisch gekleurde kijk geeft op een politiek en/of maatschappelijk fenomeen waarvan Zannekinbond meent dat het een waardevolle bijdrage kan leveren in ideeënstrijd. Dit betekent geenszins dat Zannekinbond zich 100% achter de ideeën van personen en organisaties schaart die in de tekst naar voren gebracht worden. Zannekinbond rekent zich tot een brede stroming van nationaal-revolutionaire en anti-imperialistische bewegingen waar naast vele andere ook bepaalde groepen toe behoren die zich als nationaalbolsjevisten omschrijven. Wij achten wijlen Limonov en zijn politieke beweging zinvol in de betekenis van een politieke punkbeweging met een sterke militante contracultuur, onder andere in de antiliberale oppositie ten aanzien van Poetin. Deze contracultuur bracht op sommige momenten de provocatie ten aanzien van de kleinburgerlijke denk- en leefwereld tot een hoger niveau. De waakhonden van het systeem die via de beproefde tactiek van “guilty by association” ons als de Vlaamse natsbol-versie willen voorstellen of allerlei duistere sympathieën willen toedichten, moeten we ontgoochelen.
HONDERD JAAR NATIONAALBOLSJEWISME: VAN ERNST NIEKISCH TOT EDUARD LIMONOV (1920 – 2020)
LUCA BAGATIN
Het begin: Ernest Niekisch en Karl Otto Paetel
De Pruisische adelaar met hamer en zeis in het centrum, de Nationale Bolsjewistische beweging, geboren in de jaren twintig van de vorige eeuw, in Duitsland, bestemd om de rechts-links dichotomie te overwinnen, wilde de soevereiniteit van Duitsland, verloren met het Verdrag van Versailles, terugwinnen door middel van een alliantie met het bolsjewistische Rusland van Lenin en de Duitse Communistische Partij (KPD).
Met het Verdrag van Versailles van 1919 – na de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog – had Duitsland in feite zijn soevereiniteit verloren en was het – met het teruggeven van een astronomisch bedrag als oorlogsherstel aan de macht van de Entente – ten prooi gevallen aan een van de meest vreselijke economische crises in de geschiedenis.
De Nationale Bolsjewistische beweging is dus ontstaan dankzij de voormalige sociaaldemocraat Ernst Niekisch (voormalig parlementslid van de SPD in Neder-Silezië) en Karl Otto Paetel, met enkele duizenden militanten en een handvol kranten (de belangrijkste, opgericht door Niekisch zal “Widerstand” zijn, of “Verzet”), kringen en uitgeverijen van socialistische inspiratie.
In tegenstelling tot de liberale, burgerlijke, kapitalistische en door de Verlichting bepaalde visie die de Franse Revolutie van 1789 als ruggengraat van de westerse kapitalistische naties beschouwt, werd de Oktoberrevolutie van 1917 door het nationaalbolsjewisme als referentiepunt gezien, gebaseerd op het primaat van de gemeenschap en de arbeidersklasse in dienst van de gemeenschap. Dit in tegenstelling met het egoïsme van de “homo economicus” die de kapitalistische bourgeoisie centraal stelt, en die alleen maar dacht aan haar eigen egoïstische persoonlijke gewin.
De Nationale Bolsjewieken stelden daarom de eenheid van de werkende en proletarische klasse voor in nationale en antiburgerlijke termen, in alliantie met de Sovjet-Unie en alle door het Westerse economische kolonialisme onderdrukte mogendheden. In die zin verzetten de nationale bolsjewieken zich ook tegen Hitler zijn nazisme en tegen fascisme, zowel vanwege het antisemitische karakter van deze ideologieën als omdat ze daarin de voortzetting van het kapitalistische, burgerlijke, imperialistische en antisovjetbeleid zagen. Deze kritiek werd met name door Niekisch geformuleerd in zijn in de jaren dertig van de vorige eeuw gepubliceerde essays: “Hitler – een Duitse fataliteit” en “Het Koninkrijk der Demonen”, die hem later een verblijf in een concentratiekamp opleverde waaruit hij pas in 1945 bevrijd werd van Sovjet-troepen. Hij sloot zich nadien aan bij de Duitse Communistische Partij van de ontluikende DDR.
Niekisch heeft dan ook als een van de eersten het concept uitgewerkt dat het voor de emancipatie van de Duitse arbeiders noodzakelijk was om Duitsland zelf te emanciperen van de bevoegdheden van de Entente die het Verdrag van Versailles had opgedrongen, en dus te kijken naar de Sovjet-Unie en een authentiek antikapitalistisch en socialistisch model.
In het begin van de jaren dertig werkten de verschillende nationale bolsjewistische kringen en hun persorganen, hoewel niet erg talrijk en slecht gecoördineerd, een platform uit dat in principe een soort planeconomie onder controle van de staat, de scheiding tussen staat en kerk en een oriëntatie op het Oosten in het buitenlands beleid voor ogen had.
Op 30 januari 1933 werd Hitler genomineerd als kanselier, terwijl een handvol sociaal-revolutionaire nationalisten, in controverse met deze gebeurtenis, in de straten van Berlijn een pamflet verspreidde met als titel “Het Nationaalbolsjewistische Manifest”, met op de omslag het merkwaardige symbool bestaande uit een zeis en een hamer die een zwaard kruisen. Dat zal echter het begin zijn van het einde van de Nationale Bolsjewistische beweging, verstikt door de dictatuur van Hitler.
We kunnen het nationaalbolsjewisme dan ook rekenen tot de eerste stromingen die zich verzetten tegen het nazi-fascisme, dat door hen in feite wordt beschouwd als een vorm van kapitalisme met een racistische en autoritaire matrix, die de arbeiders tegen elkaar opzet en zo de uitbuitende bourgeoisie in de kaart speelt.
De nationale bolsjewistische krant “Widerstand” stopte in 1934 met publiceren en Niekisch werd bij zijn terugkeer in Duitsland in 1937 gearresteerd op beschuldiging van samenzwering tegen het regime. Vervolgens werd hij, zoals gezegd, opgesloten in een concentratiekamp – bijna volledig blind en half verlamd – waar hij alleen dankzij de interventie van het Rode Leger in april 1945 uit komt. In de daaropvolgende zomer schrijft hij zich in de KPD in, die bijdroeg aan de oprichting van de Duitse Democratische Republiek en de geboorte van de SED (Partij van Socialistische Eenheid van Duitsland), geboren uit de fusie tussen socialisten en communisten in Oost-Duitsland.
In 1946 begon Niekisch met lesgeven aan de Humboldt-universiteit in Oost-Berlijn en leidde het Imperialisme-onderzoeksinstituut. Hij werd in 1953 controversieel met de Duitse Democratische Republiek, na de bloedige anti-werknemersrepressie die de DDR-machthebber Ulbricht had gewild. Een verhuis naar West-Berlijn vloeide hieruit voort, waar hij zijn werk van kritiek op en interne dissidentie van het kapitalisme, de verwestering en de amerikanisering van het systeem voortzette. Dat heeft hem nog meer intellectueel isolement bezorgd. Hij stierf in 1967 en de originaliteit van zijn denken was in veel opzichten vergelijkbaar met en aansluitend op die van de Republikein Mario Bergamo (1892 – 1963), zijn tijdgenoot uit Treviso.
Nationaal communisme in Italië: de republikein Mario Bergamo
Mario Bergamo, actief in de Italiaanse Republikeinse Partij (PRI), was de grondlegger van de huidige “Sociale Republiek”, die tot doel had Giuseppe Mazzini’s zelfbestuur en coöperatief ideaal te herstellen. Als vurig voorstander, ook in de pers, van het Fiume-ondernemen van Gabriele D’Annunzio en Alceste De Ambris, evenals van coöperatie, richtte hij in 1919 samen met de toenmalige Republikein Pietro Nenni, zijn broer Guido en de socialist Arpinati, de Fascio di Combattimento van Bologna op en liet het kort daarna varen toen Mussolini’s squadristen en hun gewelddadig ideeëngoed de overhand kregen. Hij werd zelf aangevallen door de fascisten en zijn atelier werd meerdere malen verwoest.
Bergamo werd in 1924 in het parlement gekozen in de gelederen van de PRI en werd in de kolommen van “La Voce Repubblicana” één van de meest bittere tegenstanders van het fascisme. Hij stelde de oprichting voor van een Republikeins-Socialistische partij, die de beste antifascistische krachten kon verzamelen. In 1926 werd hij, beschuldigd van de aanval op Mussolini, gedwongen om samen met Nenni te vluchten, eerst naar Lugano en daarna naar Parijs, om zo bij te dragen aan de vorming van de Antifascistische Concentratie, met als eerste doel de afschaffing van de monarchie en de geboorte van de Republiek.
In 1928 stelde hij voor om een Republikeinse Internationale op te richten en in dat jaar werkte hij zijn theorie over het nationaalcommunisme uit, die veel raakvlakken had met zowel de ervaring van d’Annunzio in Rijeka als met het door de Duitser Ernst Niekisch gepropageerde nationaalbolsjewisme.
Het nationaalcommunisme, een term die door Bergamo zelf is bedacht, was niets anders dan een herstel van het oorspronkelijke Mazzijnse republikanisme en de idealen van het Eerste Internationale Arbeiderscongres van 1864, samengevoegd met het opkomende Sovjet-bolsjewisme en vaderlandslievende idealen. Een fusie, in essentie, tussen het nationale en het internationale, die had moeten leiden tot het ontstaan van een Sociale Republiek.
We weten niet of Bergamo – die zichzelf altijd definieerde als een “Mazzijns socialist” – ook in brieven correspondeerde met Niekisch of dat hij in dezelfde jaren, in ieder geval ook met het nationaalbolsjewisme, de communistische idealen wilde laten samensmelten met de nationale en patriottische idealen. Dit in tegenstelling tot het kapitalisme, het liberalisme, het antisemitisme van de totalitaire nazi-fascistische regimes, met het voorstel voor een radicale sociale vernieuwing van het republikeinse type.
Mario Bergamo stierf in mei 1963 in Parijs. Hij weigerde steeds om terug te keren naar Italië en herkende in de nieuwe naoorlogse Italiaanse Republiek niet de door Mazzini geïnspireerde democratische waarden.
Herstel van het nationaal bolsjewisme in Rusland: Eduard Limonov, Aleksandr Dugin, Egor Letov
Decennia na de dood van Mario Bergamo en de dood van Niekisch, richtten in Rusland – in de jaren negentig – de schrijver Eduard Limonov, de gitarist Egor Letov en de filosoof Aleksandr Dugin de Nationale Bolsjewistische Partij op, die de belangrijkste aanhanger werd van de terugkeer naar het socialisme in Rusland en zich verzette tegen het oligarchische en liberale beleid van Jeltsin en Poetin.
Een partij, de Nationale Bolsjewistische Partij, bestaande uit intellectuelen en kunstenaars, maar ook uit jong en zeer jong volk uit de Russische voorsteden, teleurgesteld door de ineenstorting van de USSR en de komst van het absolute kapitalisme en de daaruit voortvloeiende wijdverbreide armoede onder de armere klassen. Op 28 november 1994 verscheen in Rusland het eerste nummer van het perskorps van de PNB, genaamd ‘Limonka’ (granaat), een ondergrondse krant, uitgegeven door schrijver Eduard Limonov en met een oplage van ongeveer 15.000 exemplaren.
“Limonka”, hoewel het een feestorgel was, hield zich vooral bezig met rock en literatuur en gaf op zijn pagina’s ruimte aan de fine fleur van Russische aspirant-kunstenaars. Een tegencultuurkrant in Rusland in die jaren, die de nationale bolsjewieken als tegencultuur, kunst en politieke avant-garde op de kaart zette, zozeer dat ze zelfs door de journaliste Anna Politkovskaja werden bewonderd, die ze verdedigde in verschillende processen waarin ze betrokken waren bij de insubordinatie tegen het gezag. Voor haar waren het “moedige, schone jongeren, de enige of bijna de enige die ons in staat stelden om met vertrouwen naar de morele toekomst van het land te kijken”. Ook Elena Bonner, weduwe van de dissidente wetenschapper Andrej Sacharov waardeerde hen. Ondertussen werd gesuggereerd dat ze beter hun naam zouden veranderen. Men hield eigenlijk niet van de term nazbol.
De PNB werd gedragen door Egor Letov, zeer beroemd in het huidige en toenmalige Rusland, en populair bij veel jongeren maar ook door Eduard Limonov, hoewel hij al in de vijftig was, maar wiens punkgeest de jongeren van die tijd diep raakte. Bij de PNB waren ook de schrijver Zachar Prilepin en de beroemde jazzman, muzikant en acteur Sergey Kuryokhin betrokken. Deze laatste is nog steeds te vinden – op youtube – in enkele artistieke voorstellingen samen met Limonov zelf en Dugin.
“Je bent jong, je houdt er niet van om in dit klote land te leven. Je wilt geen anonieme Popov-kameraad worden, noch een klootzak die alleen aan geld denkt, noch een Tsjech. Je bent een opstandige geest. Jullie helden zijn Jim Morrison, Lenin, Mishima, Baader. Hier ben je al een nazbol.” Dat was de provocerende slogan die Limonov in die jaren heeft voorgedragen om jongeren aan te sporen zich bij het PNB-feest aan te sluiten.
De PNB, in ieder geval gebrandmerkt als “extremistisch”, werd in 2007 verboden door de Russische procureur-generaal. Op dat moment was het de belangrijkste straatbeweging tijdens de liberale kapitalistische regering van Poetin, ook al had zij nooit gewelddaden gepleegd, maar alleen vreedzame en goliardische demonstraties, ook al was dat niet toegestaan.
Ondertussen was de ideologische breuk tussen Dugin en Limonov, de eerste meest steunende van de zittende regering en de tweede onmiskenbaar kritisch, al versleten.
Egor Letov stierf voortijdig in 2008, in zijn slaap, slechts 44 jaar oud. Net zoals Sergey Kuryokhin in 1996 op 42-jarige leeftijd voortijdig stierf aan een hartsarcoom. Zachar Prilepin heeft niet alleen zijn carrière als romanschrijver voortgezet (in Italië wordt het voornamelijk uitgegeven door uitgeverij Voland), maar heeft ook in 11 talen gestreden voor de Volksrepubliek Donetsk en was adviseur van president Zacharcenko. Aleksandr Dugin blijft een zeer gerespecteerd filosoof in de wereld, die in liberale kapitalistische landen – vaak ten onrechte – de theorie van de Vierde Politieke Theorie als het fundament van het overwinnen en het verzet tegen de drie totalitaire regimes van de twintigste eeuw – het liberalisme, het communisme en het fascisme- bespreekt.
Dugin definieert in zijn essay “De Vierde Politieke Theorie” het nationale bolsjewisme als een “links-nationalisme”, met spirituele en niet-materialistische aspecten, en hij kadert er ook de huidige linkse nationalisten in, in het bijzonder de Latijns-Amerikaanse politieke bewegingen van het 21e eeuwse socialisme, waar de leiders vaak mensen van inheemse afkomst zijn (zie Evo Morales, voormalig president van Bolivia). Bovendien definieert hij in zijn fundamentele essay het nationale bolsjewisme als een vorm van “socialisme zonder materialisme, atheïsme, modernisme en progressivisme”.
Eduard Limonov, een succesvol romanschrijver, zette echter – tot zijn dood in maart 2020 – de Nationale Bolsjewistische vlag voort. In feite leidde hij de Nationale Bolsjewistische partij “Ander Rusland”, die weer voor het grootste deel uit jonge en zeer jonge mensen bestaat en die al jaren strijdt voor een terugkeer naar een antikapitalistisch sociaal systeem, maar ook voor de vrijheid van meningsuiting in Rusland, dat wil zeggen voor de eerbiediging van artikel 31 van de Grondwet. En daarom worden haar leden – ook nu nog – voortdurend lastiggevallen door de autoriteiten. Bovendien heeft de Russische regering nog niet toegestaan dat “Ander Rusland” formeel deelneemt aan de parlementsverkiezingen.
Het avontuurlijke leven van Limonov.
Hij was al van jongsaf aan een complete dissident en emigreerde naar de VS in 1974 (hij zag zichzelf beroofd van het Sovjet-burgerschap en werd staatloos tot zijn terugkeer naar Rusland in 1991), met zijn toenmalige metgezel – Elana Schapova – waar hij kritiek had op het kapitalistische systeem, de punkscène en ondergrondse en counterculturele kringen frequenteerde. Hij heeft in tal van beroepen gewerkt, onder meer als ober van een miljardair en heeft zelfs een tijd als dakloze geleefd.
In de jaren tachtig woonde Limonov in Parijs, samen met rockzangeres Natalia Medvedeva, met wie hij in 1983 trouwde en die, voordat hij naar huis ging en de Nationale Bolsjewistische Partij oprichtte, deelnam aan de burgeroorlog in het voormalige Joegoslavië, aan de zijde van de Serviërs.
Zijn leven werd ook verteld in de roman “Limonov” van Emmanuel Carrère, verschenen in 2011, waarin hij zichzelf helemaal niet herkent en de film “Limonov”, van de Poolse regisseur Pawel Pawlikowski, die binnenkort zou moeten verschijnen, waarbij hij zich altijd concentreert op zijn gewaagde leven. Een eeuw later is het nationale bolsjewistische leven nog steeds een verhaal van dissidentie aan de kant van de zwakken en onderdrukten. Een draad van denken en handelen die, tegenover nieuwe vormen van autoritair denken, dat wil zeggen tegenover het tijdperk van vergankelijkheid, glamour en absoluut kapitalisme dat alles te koop is, wijst naar een alternatieve, vaderlandslievende, socialistische weg.
Bron: Amore e Libertà (amoreeliberta.blogspot.com)
