Politieke gevangenen in het Westen
Sedert enkele maanden voeren wij met Zannekinbond in toenemende mate actie rond het lot van politieke gevangenen in Europa en de wereld. Over het lot van politieke gevangenen wordt in onze contreien zelden gerept, en er bestaat weinig bewustzijn dat dergelijke repressie ook in Europese landen aan de orde is. In de media wordt het doorgaans afgeschilderd als een probleem van zogenaamde “buitenlandse dictaturen”, waarmee steevast wordt verwezen naar landen als Iran, China, Wit-Rusland, Noord-Korea en Rusland. Niet toevallig betreft het hier stuk voor stuk staten die een reële dam vormen tegen het Westers imperialisme, het mikpunt zijn geweest van hevige kleurenrevoluties, en vaak in direct of indirect conflict verkeren met het Westen of zijn proxystaten. De “regimes” in deze landen zouden fundamenteel verschillen van de “Westerse democratieën”, waar zogenaamd “vrijheid van meningsuiting” heerst.
Niets is natuurlijk minder waar. Over heel de wereld zitten er politieke gevangenen achter de tralies die zich verzetten tegen het Westers imperialisme, zionisme en fascisme, met name in de gevangenissen van Westerse landen en hun bondgenoten. Een groot deel van die gevangenen wordt ook vastgehouden in Europa, en landen van de Europese Unie -alsook het Verenigd Koninkrijk- verlenen ook voluit hun medewerking aan de repressie en uitlevering van politieke dissidenten aan buitenlandse regimes, die geopolitiek met het Westen geallieerd zijn. Eerder berichten wij op deze blog reeds over het lot van de gebroeders Kononovitsj in Oekraïne. Maar ook elders leidt de repressie van politieke tegenstanders tot brute vervolgingen en schrijnende toestanden in de daarmee geassocieerde detentiecentra.
S-, Y- en R-gevangenissen in Turkije
Zo kunnen we hier bij uitstek het voorbeeld van Turkije noemen. De arrestatie van enkele toppolitici van de sociaaldemocratische CHP haalde recentelijk nog de Vlaamse media, vooral deze van de burgemeester van Istanbul, Ekrem Imamoğlu. Tijdens de grootschalige protesten die daarop volgden werd ook de Gentse fotografiestudente Esila Ayik gearresteerd en een maandlang opgesloten, ondanks haar nier- en hartproblemen, wat in de Vlaamse pers een tijdje voor de nodige onrust zorgde. Ontegensprekelijk betreft het hier een nieuwe graad van escalatie door de Turkse AKP in de onderdrukking van politieke tegenstanders die een bedreiging vormen voor haar machtspositie. Maar de Turkse staat voert al decennialang een bijzonder repressief regime tegen iedereen die zijn of haar stem durft te verheffen tegen haar politieke koers, niet in de laatste plaats op de manier waarop die politieke koers verweven is met de Amerikaanse buitenlandse politiek en het Westers imperialisme. De repressie treft vooral leden van links-revolutionaire organisaties en mediakanalen, maar ook hun culturele vertolkers, zoals de bekende revolutionaire muziekgroep Grup Yorum.
Deze repressie bereikte een nieuw dieptepunt met de invoering van de zogenaamde S-, Y- en R-gevangenissen. Deze instellingen kwamen vooral na de poging tot machtsovername in 2016 nadrukkelijk in beeld. De ‘S’-gevangenissen (Sıkı Güvenlikli) zijn streng beveiligd en bedoeld voor zogenaamd staatsgevaarlijke gevangenen. De ‘Y’-gevangenissen (Yüksek Güvenlikli) zijn eveneens zwaar beveiligd, maar kennen een iets minder draconisch regime dan de S-instellingen. ‘R’ verwijst naar Rutin of Rehabilitasyon: gevangenissen waar mensen met gezondheidsproblemen alsnog onder mensonterende omstandigheden worden vastgehouden. Deze speciale, hoogbeveiligde gevangenissen staan ook wel bekend als “vergeetputgevangenissen”, omdat gevangenen er letterlijk verdwijnen in ondergrondse cellen, waar nauwelijks frisse lucht of licht binnendringt. Sinds 2016 is met name het aantal S- en Y-gevangenissen in Turkije sterk toegenomen. Maar niet alleen vermeende “Gülenisten”, ook en met name links-revolutionairen en (tot hun recente capitulatie) PKK-leden worden erin opgesloten.
Hongerstaking
Niet alle gevangenen laten zich deze behandeling echter zomaar ondergaan. Een aantal onder hen verzet zich tegen de repressie en ging in hongerstaking. Doorheen de afgelopen decennia ging het om tientallen gevangenen. Zij verzetten zich tegen hun verplaatsing naar zwaar beveiligde detentiecentra onder meer door middel van hongerstakingen, één van de weinige middelen tot verzet die deze gevangenen ter beschikking hebben. Op dit moment zijn er acht gevangenen in hongerstaking uit verzet tegen hun mensonterende behandeling:
1- Serkan Onur Yilmaz: sinds 10 november 2024, Bolu, Gevangenis Type F
2- Bakican Işık: sinds 19 december 2024, Kandira, Gevangenis Type F nr. 2
3- Mithat Öztürk: sinds 12 februari 2025, Sincan, Hoogbeveiligde Gevangenis nr. 2
4- Ali Araci: sinds 18 februari 2025, Sincan, Hoogbeveiligde Gevangenis nr. 1
5- Hasan Ali Akgül: sinds 18 februari 2025, Sincan, Hoogbeveiligde Gevangenis nr. 1
6- Ayberk Demirdögen: sinds 11 maart 2025, Kırıkkale, Gevangenis Type F
7- Fikret Akar: sinds 30 maart 2025, Corlu/Karatepe, Hoogbeveiligde Gevangenis
8- Ümit Cobanoglu: sinds 29 mei 2025, Antalya, Hoogbeveiligde Gevangenis
Serkan Onur Yilmaz is al 254 dagen in hongerstaking; zijn toestand is uiterst kritiek en hij balanceert op de rand van de dood. Eén van de meest recente hongerstakers is Fikret Akar, een Turkse links-revolutionaire politieke gevangene die sinds 17 augustus 2024 in voorarrest zit in de Çorlu Karatepe-gevangenis — een van de meest beruchte “vergeetput”-detentiecentra in Turkije. Samen met andere revolutionaire activisten voert hij al meer dan 110 dagen hongerstaking uit protest tegen de extreme isolatie- en detentieomstandigheden in deze instellingen. Zijn toestand is kritiek: medische zorg wordt geweigerd, bepaalde suikers en zelfs essentiële vitamines zoals B1 werden hem lange tijd onthouden, met het risico op ernstige en mogelijk onomkeerbare schade. In plaats daarvan gaf men hem een vitaminecomplex B, waarin ook B6 en B12 zaten, wat op langere termijn kan leiden tot leverschade. Zijn vrouw, Şükriye Akar, omschrijft zijn situatie als “levend begraven”: langdurige eenzame opsluiting, ondervoeding, een schrijnend gebrek aan frisse lucht en buitenlucht (beperkt tot slechts 1 à 1,5 uur per dag). Dit leidt tot ernstige gezondheidsproblemen, waaronder ademhalingsmoeilijkheden, immuunstoornissen en schade aan het bloedvatenstelsel.
Zehra Kurtay
Dat Europese landen maar al te graag meestappen in de repressieve acties van de Turkse staat tegen de oppositie, wordt bewezen door de casus van Zehra Kurtay in Frankrijk. Zehra Kurtay is een journaliste van Koerdische afkomst, die in de jaren 90 onder meer actief was bij het links-revolutionaire tijdschrift Kurtuluş. Omwille van deze activiteiten, die in Turkije voldoende zijn om als “terrorist” te worden bestempeld, zat zij tussen 2000 en 2007 in de gevangenis, ditmaal een gevangenis van het Type F – alweer een ander type van hoogbeveiligd detentiecentrum. Tijdens een van de meerdere hongerstakingen die ze daar uitvoerde, ontwikkelde ze het Wernicke‑Korsakoff-syndroom, waardoor ze blijvende neurologische schade opliep. In 2007 vroeg ze asiel aan in Frankrijk en kreeg dat ook, maar werd er in 2012 veroordeeld wegens vermeend lidmaatschap van de THKP‑C, dat door Frankrijk op de terreurlijst is gezet. In 2016 werd ze weer vrijgelaten, maar in 2018 trok Frankrijk in alle stilte haar vluchtelingenstatus in.
Op 26 mei 2025 werd Zehra Kurtay tenslotte gearresteerd tijdens het vernieuwen van haar verblijfsdocument in Créteil en naar een detentiecentrum gestuurd met het oog op uitzetting naar Turkije. Na zes dagen werd ze onder strikte voorwaarden vrijgelaten, maar haar verblijfsstatus blijft onzeker. Op 17 juni vonden rechtszaken plaats om zowel de uitzetting als haar gerechtelijke controle aan te vechten. Haar advocaten stellen dat uitzetting in strijd zou zijn met internationale mensenrechtenverdragen. Sinds 3 juli voert ze een hongerstaking op straat in Parijs uit protest tegen haar dreigende deportatie en het verlies van haar vluchtelingenstatuut. Bij de Porte de Saint‑Denis in Parijs heeft ze een tent opgezet om haar actie de nodige ruchtbaarheid te geven. Gezien haar fragiele gezondheid gaat deze hongerstaking echter gepaard met de nodige risico’s. Het is dan ook bijzonder schrijnend te noemen dat mensen moeten grijpen naar dergelijke radicale middelen om een erger lot te ontkomen. De medeplichtigheid van de Franse staat in deze zaak is dan ook ronduit wraakroepend.
Ierse republicans als politieke gevangenen, anno 2025
Niet alleen in Turkije en Frankrijk, ook in Ierland zitten talloze politieke gevangenen achter de tralies. Sinds het Goede Vrijdagakkoord van april 1998 heeft de Britse staat er samen met haar Ierse medestanders, waaronder het ex-republican Sinn Fein, alles aan gedaan om het beeld te scheppen dat de Ierse kwestie snel via een reformistische, parlementaire weg zou opgelost raken. De realiteit is anders! Meer dan een kwarteeuw later zijn de Britten nog steeds baas over de bezette graafschappen in het noorden van het land en laten ze nog steeds een verregaande invloed gelden in de Ierse Vrijstaat. De idealen van een vrije Ierse republiek naar het beeld dat de revolutionairen van 1916 voor ogen hadden is veraf. Met het Goede Vrijdagakkoord en de overgave van de Provisionals verdwenen de revolutionaire Ierse republicans niet, ze reorganiseerden zich en… zetten de strijd verder! Dit betekent dat er ook vandaag nog steeds in de gevangenissen van Portlaoise, Hydebank en Maghaberry een aanzienlijke groep Ierse politieke gevangenen bevindt die onderworpen wordt aan bijzonder bedenkelijke praktijken. Zo wordt bijvoorbeeld nog steeds internering toegepast, de praktijk van het -soms jarenlang- vasthouden of gevangen zetten van personen zonder tenlastelegging of eerlijk proces. In Maghaberry worden strip searches toegepast door Brits gezind gevangenispersoneel die de republikeinse gevangenen zeer vijandig gezind zijn. Voorts wordt nog steeds gebruik gemaakt van zogenaamde Diplock-rechtbanken, waarbij verdachten van wat het regime omschrijft als “politiek gemotiveerde misdrijven” zonder juryrechtspraak voor vele jaren achter tralies kunnen verdwijnen. De Justice and Security (Northern Ireland) Act 2007 schafte het idee af van “scheduled offences” die automatisch zonder jury berecht worden af, maar liet terzelfdertijd vervanging ervan toe door een nieuw systeem van berechting zonder juryrechtspraak.
Met Zannekinbond staan we achter de anti-imperialistische strijd van de Ierse republicans en steunen we bijgevolg de bijstand die via de Irish Republican Prisoners Welfare Association (IRPWA) verleend wordt aan Ierse politieke gevangenen en hun familieleden. Wie wil bijdragen aan deze steun, kan met ons contact opnemen. We willen echter vooral ook benadrukken dat er nood is aan een bewustzijn in Europa en dus ook in Vlaanderen dat er in Ierland nog steeds politieke gevangenen zijn, en dat de beëindiging van “The Troubles” met de capitulatie van het Provisional Sinn Fein slechts een einde maakte aan een specifieke fase in de nationale bevrijdingsstrijd van de Ieren. De eeuwenoude strijd tegen de Britse bezetter in haar geheel gaat gewoon door. Het is immers mede door het gebrekkige bewustzijn en de bijhorende verzwakte aandacht in de rest van Europa, dat het Britse regime vandaag gemakkelijker fundamentele burgerlijke en politieke rechten kan ontzeggen aan Ierse republikeinen in het algemeen en de politieke gevangenen in het bijzonder. We verwijzen bijvoorbeeld naar de recente zaak van de activist Alan Lundy die voor geen enkele overtreding werd veroordeeld, maar toch wordt onderworpen aan wat kan omschreven worden als internering op borgtocht, waarbij politieke overtuigingen, vereniging en gemeenschapsactivisme worden gecriminaliseerd zonder dat er bewijs is. Een groot aantal Ierse activisten werd zo door het Britse regime al “vrijgelaten”, zonder de mogelijkheid herdenkingen of politieke bijeenkomsten bij te wonen waardoor we kunnen spreken van een campagne om afwijkende meningen te onderdrukken en Iers-republikeinse activisten te isoleren van hun gemeenschap.
Georges Abdallah
Tegen de achtergrond van deze schrijnende toestanden in Ierland, Turkije en Frankrijk valt ook nog wat positief nieuws te melden. Op 17 juli 2025 heeft het Parijse Hof van Beroep besloten tot de voorwaardelijke vrijlating van Georges Ibrahim Abdallah, die reeds sinds 1987 een gevangenisstraf uitzat in Frankrijk. Hiermee is Abdallah één van de langst vastzittende politieke gevangenen in Europa. Zijn vrijlating is gepland op 25 juli. Ondanks hevig verzet van de Verenigde Staten en de Franse veiligheidsdiensten, oordeelde de rechtbank oordeelde dat Abdallah zich vlekkeloos heeft gedragen in de gevangenis en geen “terroristische dreiging” meer vormt. Abdallah kwam al sinds 1999 in aanmerking voor vervroegde vrijlating, maar door politieke interventies werd daar telkens een stokje voor gestoken. In 2003 én in 2013 keurde de Franse rechtbank zijn vrijlating goed, op voorwaarde dat hij zou terugkeren naar zijn thuisland Libanon. Ondanks het feit dat Libanon zich ontvankelijk verklaarde om hem te repatriëren, weigerde de Franse regering telkens het uitwijzingsbevel te ondertekenen onder druk van Israël en de Amerikanen. Interne documenten, diplomatieke bronnen en verklaringen van rechtstreekse betrokkenen maken duidelijk dat met name de Amerikanen zich daarna telkens hebben gemoeid met zijn aanvragen tot vrijlating, die telkens werden geweigerd onder verwijzing naar ‘verstoring van de openbare orde’ of ‘veiligheidsrisico’s’. Als Georges Abdallah op 25 juli daadwerkelijk zal worden vrijgelaten, mag dat als een enorme politieke overwinning worden beschouwd door zijn advocaten én alle organisaties die hem doorheen de jaren hebben gesteund.
Steun het initiatief IS4PP (International Solidarity for Political Prisoners): https://is4pp.org/
Steun de IRPWA (Irish Republican Prisoners Welfare Association): https://irpwa.irish/
Solidariteit is en blijft het sterkste wapen!
