17 oktober is Werelddag van Verzet tegen Armoede die dit jaar in het teken van de wooncrisis staat. Vlaanderen kampt al geruime tijd met een wooncrisis en een falend woonbeleid. Bijna 200000 gezinnen wachten op de toekenning van een sociale woning. Bevoegde politici verklaren sinds jaar en dag dat het is tijd voor actie en brengen “oplossingen” die de problemen echter nooit ten gronde aanpakken ondanks stijgende investeringen. De private huurmarkt is te beperkt, de kwaliteit van de aangeboden woningen is zeer vaak ondermaats, het aantal sociale woningen is te klein (ondanks stijging in bouwritme). Daarnaast is het kopen of bouwen van een eigen woning voor steeds meer jonge gezinnen nog slechts een verre droom.
Te veel vrije marktwerking en te weinig overheidsingrijpen (logisch in een liberale staat) leidt uiteraard ook tot een woekerende vastgoedsector waar fraude en misbruiken welig tieren: illegaal verhuur en onderverhuur, huurders die uitgebuit worden of mensen die onder druk worden gezet om hun woning aan derden te verhuren. Een ander voorbeeld zijn panden die voor criminele activiteiten worden gebruikt. Ook het witwassen van crimineel vermogen door aan- en verkoop van vastgoed of frauderen met inkomensgegevens om een (te hoge) hypotheek te kunnen bemachtigen komen regelmatig voor. De vastgoedsector is vatbaar voor witwassen en fraude door gebrek aan transparantie, de lage pakkans en doorgaans hoge opbrengsten. In deze laatkapitalistische tijd weten criminele bendes en netwerken handig gebruik te maken van legale ondernemingen en juridische en financiële dienstverleners, fiscale adviesbureaus, notarissen en accountants. Dat ondermijnt in ernstige mate de samenleving, en het is de werkende klasse die hier de meeste nadelige gevolgen van draagt. Als het liberale regime al wil optreden tegen deze praktijken, blijken politie en justitie nog veelal aan expertise te ontberen om dubieuze vastgoedtransacties op te sporen. Het gaat om complexe constructies die, handig gebruik makend van liberale deregulatie (“vrij verkeer” van diensten, geldstromen,…) hun financiële transacties via het buitenland laten verlopen.
Het hoeft zelfs naar liberale normen niet eens illegaal te zijn. Met de opkomst van pensioenfondsen steeg ook de invloed van de vastgoedinvesteerders op de huizenmarkt, op zoek naar duurzame langetermijninvesteringen. Vastgoed werd nog meer een wingewest voor hoog rendement terwijl de sociale en ethische kwesties volledig terzijde werden geschoven en met stijgende grond- en huisprijzen als gevolg. De vastgoedsector werd een aantrekkingspool voor een parasitaire kaste dat winsten wil halen uit de noodzaak aan gronden en huizen zonder al te veel risico’s te lopen. De meeste miljonairs verdienen tegenwoordig meer geld met het bezitten van onroerend goed dan met enige andere investering. Onroerend goed stijgt consequent in waarde in de tijd en presteert beter dan andere investeringen. Bovendien is het niet zo kwetsbaar voor kortetermijnschommelingen als de aandelenmarkt. De parasitaire kaste van investeerders krijgen een tastbaar, bruikbaar bezit, ongeacht of ze nu een appartement of bedrijfsgebouw verhuren voor inkomsten of een huis kopen. En er kunnen ook belastingvoordelen zijn voor vastgoedbeleggingen. Het is altijd een goed moment om onroerend goed te kopen voor de elite die het zich kan permitteren. Terwijl de werkende klasse al decennia crisis ondervindt, is de vastgoedmarkt sterk met stijgende prijzen en transacties. Veel bedrijven komen en gaan, maar gronden en gebouwen blijven altijd nodig.
Wat de politici ongeacht hun partijkleur echter nooit in vraag stellen, is de bijzonder nefaste invloed van marktwerking op de vastgoedsector en het feit dat het eigendomsrecht blijft primeren op het recht op wonen. Het is wraakroepend vast te stellen dat men ongestoord meerdere woningen kan en mag bezitten terwijl anderen in ons land geen eigen woning hebben die aan minimale kwalitatieve eisen voldoet. In het verleden stelden we met Zannekinbond al de invoering van een Sociale Hypotheek voor, een voorstel dat onverkort blijft gelden. Voorts blijven we benadrukken dat een doeltreffend beleid het onteigenen van private vastgoedbedrijven naar voren moet schuiven. In 2021 bewezen de Berlijners alvast dat ook op dit punt het liberale TINA doorbroken kan worden! Tot slot nog dit: de Belgische deelstaat Vlaanderen slaagt er ook in dit beleidsdomein, waar zij een aantal bevoegdheden kan uitoefenen, niet in zich te vestigen als een vluchtheuvel voor sociale politiek die de werkende klasse in Vlaanderen hoop en steun kan bieden. Het blijft een doorslag van het Belgisch asociaal liberalisme, niet in het minst door de kruideniersmentaliteit van kleinburgerlijk rechts, dat op deze wijze de Vlaamse staatswording verknoeit.
